Damiaan: Lespakket

Damiaan, de held? Damiaan, de Grootste Belg? Damiaan, de martelaar? Damiaan, de missionaris? Damiaan, de timmerman? Damiaan, de ontwikkelingssamenwerker? Damiaan, de heilige? Damiaan, die van de stiftjes? Waarom niet gewoon: Damiaan, de mens (die al die aspecten en nog veel meer in zich draagt)! Door Damiaan vanuit een veelstemmig perspectief en vanuit zijn meervoudige identiteit aan bod te laten komen, steeds in dialoog met de context, wordt het van zuurstof verstoken cliché-beeld van Damiaan de heilige en held opengebroken. Met een heilige kan je immers niet meteen zo veel: die staat daar, verheven, op een piëdestal, onaantastbaar en ongenaakbaar. Je zou van minder (Damiaan)moe worden.

Die Damiaanmoeheid is menig godsdienstleerkracht allicht niet vreemd: misschien zijn ze in hun eigen jeugd wel bedolven onder steeds weer diezelfde Damiaan-dooddoeners, waardoor ze nu geenszins geneigd zijn hun leerlingen hieraan te onderwerpen. Die 'niet weer Damiaan'-mentaliteit leeft bij jongeren echter meestal helemaal niet, integendeel, zo blijkt uit volgend citaat.

'Enkele VRT-journalisten trokken de straat op en ondervroegen jongeren tussen 15 en 25 jaar over sleutelmomenten en -figuren uit de geschiedenis. Naast de Bende van Nijvel, de ramp van Tsjernobyl en het Heizeldrama kwam ook pater Damiaan aan bod. Om de moeilijkheidsgraad enigszins te verhogen, vroegen de journalisten aan de jongeren of ze al ooit gehoord hadden van ene Jozef De Veuster. De geboortenaam van Damiaan deed bijgevolg weinig belletjes rinkelen. Al waren er toch enkelen die Jozef De Veuster verbonden met Damiaanactie en de verkoop van balpennen. Anderen verwezen naar Molokaï of dachten dat hij stierf aan malaria. Heel wat jongeren zo blijkt, zijn niet echt meer vertrouwd met het leven en werk van Jozef De Veuster alias pater Damiaan, Grootste Belg en Vlaanderens bekendste negentiende-eeuwse missionaris. Dat hoeft volgens pedagoog Pedro De Bruyckere niet te verbazen. Als mogelijke redenen haalt hij aan dat Vlaanderen helemaal niet meer zo religieus of kerkelijk is als vroeger en dat de naam Jozef De Veuster nog minder oproept bij jongeren vandaag de dag dan Damiaan.'

Damiaan van onder het stof halen, betekent niet zomaar Damiaan terug ter sprake brengen in het godsdienstonderwijs, maar ook het stoffige beeld van heldendom en heiligheid bijstellen en focussen op Damiaan als mens, gelijkwaardig aan de Hawaïanen, die hij als zijn familie beschouwde. Het houdt ook in dat we stilstaan bij de spiritualiteit en het engagement van Damiaan en hoe die mensen tot op de dag van vandaag kunnen blijven bezielen.

Bisschop Johan Bonny haalde in een toespraak over de katholieke dialoogschool Damiaan aan als belangrijk figuur die inspireert om na te denken over wat ‘katholiek’ kan betekenen.

'Mijn eerste persoon is Damiaan De Veuster (1840-1889). Hij is de best gekende Belg en Vlaming, ook in het katholiek onderwijs. Zelf herinner ik me zijn gezicht en levensverhaal nog uit de kleuterklas. Damiaan was geen held en geen hoogvlieger. Hij nam de plaats in van zijn broer als missionaris. Bijna per toeval kwam hij op het eiland Molokai terecht. En hij bleef er, ook omdat de Congregatie geen opvolger of vervanger voor hem had. Eenmaal zelf aangetast door melaatsheid, kon en wilde hij niet meer terug. Hij stief als melaatse onder de melaatsen. Als weinig anderen heeft Damiaan gewerkt aan overbrugging en integratie. Hij oversteeg de grenzen tussen wij en zij: tussen Vlaanderen en Hawaï, tussen gezonde en zieke personen, tussen paternalisme en solidariteit, tussen katholieken en christenen van andere confessies. Hij was een mens van verbinding, tot ver voorbij de horizon van Tremelo. Hij kreeg zelfs een standbeeld in het Capitool van Washington. Wat kenmerkte de katholieke identiteit van Damiaan? Een diep geloof, een groot hart, twee sterke handen en een taaie volharding. Christelijke identiteit en menselijke solidariteit waren voor hem geen tegengestelden. Integendeel, ze kwamen voor hem uit dezelfde inspiratie en hielden elkaar recht, vooral in dagen van beproeving.'

Centraal in het betoog van Bonny staat de verbinding die Damiaan belichaamde. Het is die verbinding die ook in deze In de kijker een belangrijke plaats zal innemen. Denken we dan maar aan hoe Damiaan inging tegen het wij-zij-denken, of aan hoe hij de Hawaïaanse waarden van ohana (familie), malama (zorg) en aloha (liefde) verpersoonlijkte. Verbinding betekent eveneens dat we Damiaan niet opsluiten in de plaats en tijd waarin hij leefde, maar dat we ook de link leggen naar de samenleving van vandaag, naar de leefwereld van de leerlingen.